Döviz Kurları Neden Yükselir?
Döviz, başka bir ülkenin para biriminin, yerli para birimi cinsinden karşılığıdır. Örneğin; Türkiye’de ABD Doları, Euro, İngiliz Sterlini gibi para birimleri döviz olarak adlandırılır. Döviz kuru ise, bir birim yabancı paranın yerli para karşısındaki değeridir. Yani, örneğin 1 ABD Doları 30 TL ise, dolar/TL döviz kuru 30’dur. Yani 1 dolar satın almak isteyen biri 30 TL ödemek durumundadır. Peki döviz kurları nasıl belirlenir? Döviz kurları neden yükselir? Kurları etkileyen pek çok ekonomik, siyasi ve psikolojik faktör bulunur. Şimdi bu faktörleri daha yakından inceleyelim.
Döviz Kurlarını Etkileyen Temel Faktörler
Enflasyon ve İşsizlik Beklentileri
Bir ülkede enflasyon beklentileri yükseldiğinde, o ülkenin para biriminin değeri genellikle düşer. Çünkü yatırımcılar, paranın satın alma gücünün zamanla azalacağını öngörür ve o paradan uzaklaşır. Yüksek enflasyon, döviz talebini artırır ve yerel paranın değer kaybetmesine neden olur.
Benzer şekilde, işsizlik oranları da döviz kurlarını etkiler. Düşük işsizlik, ekonominin sağlıklı olduğuna işaret eder ve yabancı yatırımcıların ilgisini çeker. Bu da yerli paraya olan talebi artırarak döviz kurunun düşmesine neden olabilir.
Faiz Oranları
Faiz oranları, döviz kurlarında belirleyici bir rol oynar. Bir ülkede faizler yükseldiğinde, yatırımcılar daha yüksek getiri elde etmek için o ülkenin para birimini tercih eder. Sonuç olarak, dövize olan talep azalır ve yerli para değer kazanır. Ancak faizlerin düşmesi tam tersi bir etki yaratır: Dövize yönelim artar, yerel para zayıflar.
Üstelik yalnızca yurtiçindeki faizler değil, diğer ülkelerdeki faiz oranları da önemlidir. Örneğin, ABD Merkez Bankası (Fed) faiz artırırsa, dolar güçlenir ve gelişmekte olan ülkelerin paraları baskı altında kalır.
Sosyo-Ekonomik Gelişmeler
Ekonomik veriler, tüketici güven endeksleri, perakende satışlar gibi göstergeler döviz kurlarını doğrudan etkiler. Güçlü ekonomik veriler, yatırımcı güvenini artırır ve yerli paraya talep getirir. Ancak ekonomik krizler, doğal afetler ya da beklenmedik olumsuz gelişmeler dövize yönelimi artırır ve kurda yükselişe neden olur.
Örneğin, bir ülkede ciddi bir doğal afet yaşandığında, yatırımcılar paralarını daha güvenli limanlara taşır. Bu da yerli paranın değer kaybına ve döviz kurunun yükselmesine neden olabilir.
Siyasi Olaylar
Siyasi istikrar, bir ülkenin para biriminin gücü için kritik öneme sahiptir. Hükümet krizleri, seçim belirsizlikleri veya uluslararası gerilimler, yatırımcıların güvenini sarsar. Bu durum, dövize olan talebi artırarak kurlarda dalgalanmaya neden olur.
Örneğin, bir ülkede hükümet değişikliği ya da beklenmedik bir siyasi kriz yaşandığında, döviz kuru hızla yükselebilir. Çünkü yatırımcılar, belirsizlik dönemlerinde genellikle dolar, euro ya da sterlin gibi güçlü para birimlerine yönelir.
Arz ve Talep Dengesi
Her piyasada olduğu gibi döviz piyasasında da arz ve talep dengesi fiyatı belirler. Eğer döviz arzı azalır ya da talep artarsa, döviz kuru yükselir. Tam tersi durumda, döviz bolluğu kurları düşürür.
Bazı dönemlerde ithalat artışı, turizm gelirlerinin düşmesi ya da dış borç ödemeleri nedeniyle dövize olan talep artar ve kurlar yükselir. Aynı şekilde ihracat gelirlerinin artması ya da yabancı yatırım girişleri döviz arzını yükseltir ve kurlar üzerinde baskı oluşturur.
Tüm döviz yazılarımız için tıklayın.
Döviz Kurları Neden Yükselir?
Döviz kurlarının yükselmesinin temel nedenlerini şöyle özetleyebiliriz:
- Yüksek enflasyon ve ekonomik istikrarsızlık
- Merkez bankalarının faiz indirimleri
- Dış ticaret açığının büyümesi ve cari açığın artması
- Siyasi belirsizlikler ve krizler
- Küresel piyasalarda risk algısının artması
- Doğal afetler ve beklenmedik felaketler
- Yabancı yatırımcıların ülkeden çıkış yapması
Bu faktörler dövize olan talebi artırırken, yerel paraya olan ilgiyi azaltır. Sonuç olarak döviz kuru yükselir.
Döviz Alış ve Satış İşlemleri Nasıl Yapılır?
Döviz kuru ile ilgili işlemler genellikle ikiye ayrılır: alış ve satış. Alış kuru, bankaların veya döviz bürolarının döviz alırken uyguladığı fiyattır. Yani elinizdeki yabancı parayı bozdururken bu kurdan işlem yapılır.
Satış kuru ise, döviz satın almak isteyenlerin karşılaştığı fiyattır. Bu nedenle satış kuru, alış kurundan genellikle biraz daha yüksektir. Bankalar, aracı kurumlar ve döviz büroları bu farktan kazanç sağlar.
Dolar Neden Artar?
Dolar/TL kurundaki yükselişin arkasında genellikle şu nedenler yatar:
- ABD Merkez Bankası’nın (Fed) faiz artırımları
- Türkiye’de enflasyonun yükselmesi
- Cari açığın artması ve döviz ihtiyacının çoğalması
- Yurt içinde siyasi veya ekonomik belirsizliklerin tırmanması
- Küresel risk iştahının azalması ve yatırımcıların dolara yönelmesi
Özellikle Fed faiz artırdığında, gelişmekte olan ülkelerden sermaye çıkışı olur ve dolar değer kazanır.
Euro Neden Artar?
Euro kurunun yükselmesinin arkasındaki temel nedenler şunlardır:
- Avrupa Merkez Bankası (ECB) faiz artırımları
- Türkiye’nin Avrupa’ya ihracatının azalması ve döviz girişlerinin düşmesi
- Euro Bölgesi’nin ekonomik verilerinin güçlenmesi
- Yurt içindeki ekonomik ve siyasi gelişmeler
Ayrıca, global kriz dönemlerinde euro da tıpkı dolar gibi güvenli liman algısıyla değer kazanabilir.
Sterlin Neden Artar?
İngiliz Sterlini (GBP) özellikle Brexit sonrası dalgalı bir seyir izlese de güçlü para birimleri arasında yer alır. Sterlin kurunun artış nedenleri:
- İngiltere Merkez Bankası’nın (BoE) faiz politikaları
- Küresel piyasalarda sterline talebin artması
- Türkiye-İngiltere ticaret dengesinin değişmesi
- Türkiye içindeki ekonomik belirsizlikler
Sterlin de, tıpkı dolar ve euro gibi küresel gelişmelerden ve yatırımcı güveninden doğrudan etkilenir.
Sonuç olarak döviz kurları; ekonomi, siyaset ve piyasa psikolojisinin dinamik dengesiyle belirlenir. Gündemi takip etmek, kurlardaki dalgalanmaları anlamak için en etkili yoldur. Siz de döviz işlemleri yaparken bu faktörleri göz önünde bulundurarak daha bilinçli kararlar verebilirsiniz.