Bütçe, aslında paranız için yapılan özel bir plandır. Ben buna “finansal organizasyon” demeyi tercih ediyorum çünkü bütçe yaptığınızda, emek vererek kazandığınız paranın kontrolünü elinize alıyorsunuz. Hatta buna “finansal öz bakım” da diyebiliriz – çünkü paranızın her kuruşuna özen göstermeye karar veriyorsunuz!
Bütçe Nedir ve Neden Önemlidir?
Kendi deneyimimden biliyorum. Eşimle birlikte 2 milyon TL’lik borcu kapatmayı başardık ve bunda düzenli bütçe yapmak çok önemliydi. Bu yüzden bu konuyu sizinle paylaşmak için sabırsızlanıyorum.
Bütçe Yapmanın Farklı Yolları
Bütçenizi yapabileceğiniz çeşitli yöntemler var:
- Excel tabloları
- Klasik kalem-kağıt yöntemi
- Bütçe uygulamaları (EnPara, MaxiPara gibi yerli uygulamalar)
En Popüler Bütçe Yöntemleri
1. 50/30/20 Kuralı
50-30-20 bütçe planı yazımızı okuyabilirsiniz.
Bu klasik yöntem gelirinizi şöyle bölüyor:
- %50 zorunlu ihtiyaçlar
- %30 istekler
- %20 tasarruf
Ancak Türkiye koşullarında bu oran gerçekçi değil. Özellikle yüksek enflasyon döneminde, zorunlu harcamalar çoğunlukla %70-80’i bulabiliyor.
2. %60 Çözümü
Bu yöntem bütçenin %60’ını sabit giderlere ayırıyor. Kalan %40’ı ise:
- %10 emeklilik
- %10 uzun vadeli tasarruf
- %10 kısa vadeli tasarruf
- %10 keyfi harcamalar
Ancak günümüz Türkiye’sinde bu da pek gerçekçi değil. Temel ihtiyaçlar genellikle bütçenin daha büyük kısmını kaplıyor.
3. Esnek Bütçe
Bu yöntem bütçeyi hazırlayıp unutmayı öneriyor. Ancak bu yaklaşım, özellikle dalgalı ekonomik koşullarda riskli olabilir.
4. Ters Bütçeleme
Önce tasarruf edip sonra harcama yapmayı öngören bu yöntem, borcu olanlar için uygun değil. Öncelik borçları kapatmak olmalı.
5. Sıfır Tabanlı Bütçeleme (En İyi Yöntem)
Sıfır tabanlı bütçeleme yönteminde her kuruşa bir görev veriyorsunuz. Türkiye koşullarında en etkili yöntem bu çünkü:
- Her harcamayı kontrol ediyorsunuz
- Enflasyona karşı daha hazırlıklı oluyorsunuz
- Gereksiz harcamaları kolayca tespit ediyorsunuz
Sıfır Tabanlı Bütçe Nasıl Yapılır?
1. Gelirinizi Belirleyin
- Maaş
- Ek gelirler
- Kira gelirleri
- Yan işler
2. Harcamalarınızı Listeleyin
Öncelik sırası:
- Dört temel ihtiyaç (gıda, kira/aidat, faturalar, ulaşım)
- Diğer zorunlu giderler
- Tasarruf ve yatırımlar
- Keyfi harcamalar
3. Gelir-Gider Dengesi
Hedefiniz sıfır olmalı. Yani:
- Fazla varsa: Tasarrufa veya borca yönlendirin
- Eksik varsa: Giderleri kısın veya ek gelir bulun
4. Günlük Takip Yapın
- Her harcamayı kaydedin
- Bütçe kategorilerini kontrol edin
- Dijital bankacılık uygulamalarından faydalanın
5. Aylık Yeni Bütçe
Her ay yeni bütçe yapın çünkü:
- Enflasyon etkileri değişebilir
- Mevsimsel giderler farklılaşır
- Özel günler ve bayramlar olabilir
Bütçe Yaparken Dikkat Edilecek Noktalar
- Gerçekçi Olun
- Piyasa fiyatlarını takip edin
- Enflasyonu göz önünde bulundurun
- Beklenmedik giderler için pay ayırın
- Esnek Davranın
- Ani fiyat artışlarına hazır olun
- Kategoriler arası transfer yapabilin
- Acil durumlar için B planınız olsun
- Sürekli İzleyin
- Günlük harcama kaydı tutun
- Haftalık kontroller yapın
- Aylık değerlendirme yapın
Sonuç
Bütçe yapmak, özellikle yüksek enflasyon ortamında finansal kontrolü elinizde tutmanın en etkili yoludur. İlk başta zor gelebilir, ama kendinize 3 ay süre verin. Kimse mükemmel bir bütçeyle başlamaz, ama sabır ve kararlılıkla başarılı olacaksınız.
Not: Bu rehberdeki öneriler genel niteliktedir. Kişisel finansal durumunuza göre bir finans danışmanından profesyonel destek almanızı öneririz.
