Şirketlerin nakit ihtiyacını karşılamak için başvurduğu finansman yöntemlerinden biri olan bedelli sermaye artırımı, mevcut ortaklardan veya yeni yatırımcılardan sermaye temin etme yoludur. Bu işlem, şirketin hisse senedi sayısını artırırken, yatırımcılara yeni hisse alma hakkı tanır.
Bedelli Sermaye Artırımı Nedir?
Bedelli Sermaye Artırımı, bir şirketin mevcut sermayesini, hissedarlarından nakit ödeme talep ederek artırdığı bir sermaye artırımı yöntemidir. Bu işlemde şirket, mevcut hissedarlarına ek hisse senedi alma hakkı sunar ve karşılığında onlardan belirli bir bedel talep eder. Bu yöntemle elde edilen fonlar genellikle şirketin yatırımlarını finanse etmek, borçlarını ödemek veya işletme sermayesini güçlendirmek için kullanılır.
Bedelli Sermaye Artırımının Temel Özellikleri
- Öncelik Hakkı ve Koruma Mevcut ortaklar, yeni ihraç edilen payları alma konusunda önceliğe sahiptir. Bu sayede şirketteki mevcut pay oranları korunur ve yatırımcıların hakları güvence altına alınır.
- Finansal Güçlenme İşlem sonucunda şirket kasasına giren taze nakit kaynağı, finansal yapıyı güçlendirir. Bu kaynak işletme sermayesi ihtiyacının karşılanması ve yeni yatırımların finansmanında kullanılır.
- Piyasa Dinamikleri Yeni pay ihracı nedeniyle artan toplam pay sayısı, kısa vadede hisse başına düşen kazancı etkileyebilir. Bu durum geçici olarak piyasa fiyatında dalgalanmalara yol açabilir.
- Yasal Çerçeve ve Uygulama Şirketler bu işlemi genellikle kayıtlı sermaye sistemi dahilinde gerçekleştirir. Artırılabilecek sermaye tutarı, şirketin ana sözleşmesinde belirlenen tavan ile sınırlıdır. Bu sistem sermaye artırım sürecini daha esnek ve hızlı hale getirir.
Bedelli Sermaye Artırımı Süreci:
- Kurumsal Karar Mekanizması Süreç, yönetim kurulunun stratejik kararıyla başlar. Bu karar, şirketin en üst karar organı olan genel kurulda görüşülerek onaya sunulur. Böylece tüm paydaşların sürece dahil olması sağlanır.
- Düzenleyici Kurum Denetimi Halka açık şirketler için SPK’nın onayı zorunludur. Bu aşamada sermaye artırımının yasal düzenlemelere uygunluğu ve yatırımcı haklarının korunması gözetilir.
- Fiyatlandırma Stratejisi Yeni ihraç edilecek payların değerlemesi yapılır. Nominal değer ve satış fiyatı, piyasa koşulları ve şirketin mali durumu göz önünde bulundurularak belirlenir.
- Yatırımcı Hakları Süreci Mevcut ortaklara tanınan öncelikli alım hakkı için belirli bir süre tanınır. Bu süre içinde kullanılmayan haklar, ikincil piyasada değerlendirilebilir. Bu sayede hem mevcut ortakların hakları korunur hem de yeni yatırımcılara fırsat tanınır.
- Sürecin Sonuçlandırılması Hedeflenen sermaye tutarına ulaşıldığında, gerekli yasal prosedürler tamamlanır ve yeni sermaye yapısı tescil edilir. Bu aşamayla birlikte şirketin sermaye yapısı güçlenmiş olur.
Bedelli Sermaye Artırımına Katılmak İçin Ne Yapmalıyım?
Bedelli sermaye artırımına katılmak için hissedarların belirli adımları takip etmesi gerekir. İşte bedelli sermaye artırımına katılmak isteyen bir hissedarın izlemesi gereken temel süreçler:
Bedelli Sermaye Artırımı Katılım süreci:
- Duyuruların takibi
- Rüçhan hakkı kullanım bedeli transferi
- Süre takibi
- Aracı kurum bildirimi
Dikkat edilecek noktalar:
- Katılım bedelinin hesaplanması
- Ödeme zamanlaması
- Hesap bakiyesi kontrolü
- Aracı kurum komisyonları
Biraz daha detaylandıracak olursak;
Şirketin Bedelli Sermaye Artırımı Kararını İnceleyin
- Şirketin genel kurul kararı ve Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) onayı ile bedelli sermaye artırımı süreci başlatılır.
- Şirket, Kamuyu Aydınlatma Platformu’nda (KAP) duyuru yapar. Bu duyuruda şu bilgiler yer alır:
- Bedelli sermaye artırımı tutarı,
- Yeni hisse fiyatı (nominal değeri genellikle 1 TL),
- Rüçhan hakkı oranı,
- Rüçhan hakkı kullanım süresi.
Rüçhan Hakkı Nedir?
Şirket ortakları, ellerinde bulunan pay oranında yeni ihraç edilen hisseleri alma önceliğine sahiptir. “Yeni pay alma hakkı” olarak da bilinen bu imtiyaz, mevcut ortakların haklarını korur.
Öncelikli Alım Hakkınızı Nasıl Kullanabilirsiniz?
- Süreç Takibi ve Zamanlama Pay sahiplerine tanınan 15 günlük yasal süreyi dikkatle takip etmek önemlidir. Bu süre içinde hakkınızı kullanmazsanız, öncelik hakkınızı kaybedersiniz.
- Finansal Aracılarla İletişim Paylarınızın bulunduğu yatırım kuruluşuyla iletişime geçerek alım talimatınızı iletin. Yatırım kuruluşunuz, sürecin sorunsuz ilerlemesi için size rehberlik edecektir.
- Ödeme ve Sonuçlandırma Belirlenen pay bedelini hesabınıza transfer edin. Yeterli bakiye olmadan işleminiz gerçekleşmeyeceği için, ödemenin zamanında yapılması kritik önem taşır.
Bu adımları takip ederek, şirketteki ortaklık oranınızı koruyabilir ve sermaye artırımına katılabilirsiniz.
Rüçhan Hakkı Nasıl Satılır?
Rüçhan hakkı satış süreci:
- Rüçhan hakkınızı kullanmayı düşünmüyorsanız, bu hakkı Borsa İstanbul’da satabilirsiniz.
- Rüçhan hakkı kuponları, borsada işlem görebilir. Haklarınızı satarak gelir elde edebilirsiniz.
- Bunun için aracı kurumunuza talimat vererek, rüçhan hakkı satış işlemini başlatabilirsiniz.
Rüçhan Hakkını Kullanmazsam Ne Olur?
Rüçhan hakkını kullanmamayı tercih eden yatırımcılar için birkaç senaryo söz konusudur:
- Ortaklık Payı Değişimi:
- Sermayedeki payınız azalır
- Şirketteki oy hakkınız düşer
- Sulanma etkisi oluşur
- Gelecek temettü geliriniz azalır
- Alternatif Seçenekler:
- Rüçhan hakkını satabilirsiniz
- Piyasadan hisse alabilirsiniz
- Bekleyip izleme yapabilirsiniz
- Portföyünüzü çeşitlendirebilirsiniz
Bedelli Sermaye Artırımında Sulanma Etkisi Nedir?
Bedelli sermaye artırımı sırasında sulanma etkisi, bir şirketin sermayesini artırmasıyla birlikte mevcut hisse sahiplerinin hisselerinin şirket üzerindeki göreceli ağırlığının (ve dolaylı olarak değerinin) azalması durumudur. Sulanma etkisi, yeni hisselerin düşük fiyatlarla ihraç edilmesi ve piyasa değerinin hisse başına düşen değerinin azalması nedeniyle meydana gelir.
Sulanma etkisi, bedelli sermaye artırımlarının doğal bir sonucudur ve yatırımcılar için hem fırsatlar hem de riskler yaratır. Hissedarlar, süreci dikkatlice değerlendirerek rüçhan haklarını kullanma veya satış kararı almalıdır. Ayrıca, şirketin sermaye artırımından elde edeceği gelirin nasıl kullanılacağını analiz etmek, yatırım kararlarını etkileyen önemli bir faktördür.
Sulanma etkisi, sermaye artırımı sonrası hisse değerindeki değişimi ifade eder:
- Fiyat Etkisi:
- Hisse fiyatı düşer
- Teorik fiyat oluşur
- Piyasa değeri değişir
- Yeni denge fiyatı oluşur
- Ortaklık Etkisi:
- Pay sahipliği oranı azalır
- Kontrol gücü değişebilir
- Temettü hakları etkilenir
- Yönetim hakları değişebilir
Sulanma Etkisinin Sebepleri
- Hisse Sayısındaki Artış
Bedelli sermaye artırımı sırasında şirket, mevcut hisse sahiplerine yeni hisse alma hakkı tanır (rüçhan hakkı). Yeni hisselerin eklenmesiyle toplam hisse sayısı artar. Bu artış, hisse başına düşen kâr veya net varlık değerinin azalmasına yol açabilir. - İhraç Fiyatının Düşüklüğü
Bedelli sermaye artırımında yeni hisseler genellikle nominal değerde (örneğin, 1 TL) veya piyasa fiyatının altında bir bedelle ihraç edilir. Bu, hisselerin piyasa değerini düşürebilir. - Yatırımcıların Rüçhan Haklarını Kullanmaması
Hissedarlar bedelli sermaye artırımı sürecine katılmazsa, sermaye artırımına katılan yatırımcıların payı artarken, katılmayanların payı göreceli olarak azalır.
Sulanma Etkisinden Korunma Yolları
- Rüçhan Hakkını Kullanmak
Mevcut hissedarlar, rüçhan haklarını kullanarak yeni hisseler alabilir ve şirket üzerindeki sahiplik oranlarını koruyabilirler. Böylece sulanma etkisi minimuma iner. - Rüçhan Hakkını Satmak
Sermaye artırımına katılmak istemeyen hissedarlar, rüçhan haklarını satarak sulanma etkisini finansal bir kayıpla dengeleyebilirler. - Finansal Analiz Yapmak
Yatırımcılar, sermaye artırımının şirketin gelecekteki büyümesine ve değerine nasıl katkıda bulunacağını analiz ederek sürece stratejik bir şekilde dahil olabilir.
Örnekle Sulanma Etkisi
- Önceki Durum:
- Şirketin piyasa değeri: 1.000.000 TL
- Toplam hisse adedi: 100.000
- Hisse başına piyasa değeri: 10 TL
- Bedelli Sermaye Artırımı:
- Yeni ihraç edilecek hisse: 50.000 adet
- İhraç fiyatı: 5 TL
- Sonraki Durum:
- Şirketin piyasa değeri: 1.000.000 TL + 250.000 TL (sermaye artışı) = 1.250.000 TL
- Toplam hisse adedi: 100.000 + 50.000 = 150.000
- Hisse başına piyasa değeri: 1.250.000 TL ÷ 150.000 = 8,33 TL
Hisse başına piyasa değerinde 10 TL’den 8,33 TL’ye düşüş gerçekleşmiş ve sulanma etkisi ortaya çıkmıştır.
Bedelli Sermaye Artırımı Hesaplama
Bedelli sermaye artırımı hesaplama, bir şirketin mevcut sermayesini artırdığı durumda yeni hisse fiyatını, hisse adedini ve piyasa değerini hesaplamayı içerir.
Hesaplama formülü ve örnek:
- Teorik Fiyat Hesabı:
- Mevcut piyasa fiyatı
- Rüçhan hakkı kullanım fiyatı
- Sermaye artırım oranı
- Yeni hisse sayısı
- Yatırım Tutarı Hesabı:
- Mevcut hisse adedi
- Rüçhan hakkı bedeli
- Toplam maliyet
- Yeni maliyet hesabı
Bedelli Sermaye Artırımı Hesaplama Formülü
- Yeni Sermaye:Yeni Sermaye=Eski Sermaye+Artırılan Sermaye
- Yeni Hisse Sayısı:Yeni Hisse Sayısı=Eski Hisse Sayısı+Artırılan Hisse Sayısı
- Teorik Hisse Fiyatı (THF):THF=(Eski Sermaye × Eski Hisse Fiyatı+Artırılan Sermaye × İhrac Fiyatı)/Yeni Sermaye
Bedelli Sermaye Artırımı Örneği
ABC şirketi üzerinden pratik bir örnek inceleyelim:
Başlangıç Durumu:
- Hisse fiyatı: 10 TL
- Sermaye artırım oranı: %100
- Rüçhan hakkı kullanım fiyatı: 5 TL
- Elinizde 1000 adet hisse var
Hesaplama:
- Mevcut yatırım: 10.000 TL (1000 × 10 TL)
- Rüçhan hakkı kullanım bedeli: 5.000 TL (1000 × 5 TL)
- Yeni hisse adedi: 2000 (1000 + 1000)
- Yeni ortalama maliyet: 7,5 TL ((10.000 + 5.000) ÷ 2000)
Rüçhan Hakkını Ne Kadara Satmalıyım?
Rüçhan hakkını ne kadara satmanız gerektiği, genellikle teorik bir hesaplama ile belirlenir. Ancak piyasa fiyatı, arz ve talebe göre değişebilir.
Rüçhan Hakkı Değeri Hesaplama
Rüçhan hakkı, mevcut hissedarların yeni hisseleri belirlenen fiyatla (ihraç fiyatı) alma önceliğini ifade eder. Bu hakkın teorik değeri şu şekilde hesaplanır:
Rüçhan Hakkı Değeri Formülü
Rüçhan Hakkı Değeri=Eski Hisse Fiyatı−Teorik Hisse Fiyatı (THF)
Bedelli Sermaye Artırımında Ne Yapmalı?
Bedelli sermaye artırımı sırasında mevcut bir hissedar olarak yapmanız gerekenler, sermaye artırımı planlarına katılıp katılmama kararınıza ve bu süreci nasıl değerlendirmek istediğinize bağlıdır. İşte bu süreçte atmanız gereken adımlar ve dikkat etmeniz gereken hususlar:
Karar verme süreci:
Analiz Faktörleri:
- Şirketin mali durumu
- Sermaye artırım amacı
- Gelecek projeksiyonları
- Sektör dinamikleri
Yatırımcı Stratejileri:
- Uzun vadeli beklentiler
- Portföy büyüklüğü
- Risk toleransı
- Nakit durumu
Özetle Ne Yapmalısınız?
- Şirketin bedelli sermaye artırımı gerekçesini ve mali durumunu değerlendirin.
- Rüçhan hakkınızı kullanmaya karar verirseniz, aracı kurumunuza başvurun ve süreyi kaçırmayın.
- Rüçhan hakkınızı satmayı düşünüyorsanız, piyasa fiyatlarını takip ederek borsada işlem yapabilirsiniz.
- Süreç boyunca şirketin duyurularını ve piyasa hareketlerini yakından izleyin.
Yatırım kararınızı verirken, sermaye artırımı sonrası şirketin büyüme potansiyelini ve finansal hedeflerini göz önünde bulundurmayı unutmayın.
Kaynakça
https://spk.gov.tr/sirketler/duzenlemeler-ve-surecler/basvuru-surecleri
